VENEDİKLİ TACİR

Venedikli Tacir, Shakespeare'in 'Venedik Taciri' oyunundan uyarlanmış (hayali tasvir ile ortaklaşa çıkarttığı-yetişkinler için) bir Karagöz oyunudur. Beckett “Godot Bize Gelmez” uyarlama-yeniden yazımı sonrası öteki tiyatro’nun ikinci Karagöz projesidir.

Olay İstanbul'da, Osmanlı döneminde geçmektedir.

Aynı anda iki iş yapan, hem Yahudi’nin hem de Venedik Balyosunun sarayında çalışan Karagöz, Venedik Balyosunun kızının eş seçimi için açtığı, Yahudi'nin de katıldığı seçmeler sonrasında bir alacak/verecek kavgasının ortasında bulur kendisini. Olayın İstanbul’da geçmesi ve Shylock’un ne Yahudi ne de Hristiyan bir yargıç değil de Osmanlı’nın adalet sistemine başvurup bir Kadıya müracaat etmesi ile gelişen olaylar, Yahudi’den alacaklı olan Karagöz’ün kılık değiştirerek kendisini olayların içinde bulmasıyla sonuçlanır.

“Paradoks, hukukun yapısını korumak için, onun fiili olarak söylediği şeyi ihlal etmek zorunda oluşunuzdur”

“Dürüstçe oynamak gerekir”

Oyun Yazarı: William Shakespeare

Uyarlayan ve yeniden Yazan: Murat Karahüseyinoğlu

Karagöz Ustası: Mehmet Ali Dönmez

Yardımcılar: Nilay Çalamak, Cansu Tekoluk, Elifnaz Alpman

Yapım: Öteki Tiyatro ve Hayali Tasvir

Süre: 60 dakika

VENEDİKLİ TACİR .... Basında

SHAKESPEARE KARAGÖZ PERDESİNDE

Murat Karahüseyinoğlu tarafından Karagöz perdesine uyarlanan Shakespeare'nin Venedik Taciri oyunu bu kez Venedik'te değil, Osmanlı döneminde, İstanbul-Galata'da geçmektedir.

Yahudi tefeci Shylock üzerine kurulu oyunu, günümüz siyasetine yaptığı göndermelerle, ince esprileriyle Karagöz perdesinde izlemek oldukça keyifli.

Karagöz tiplerini Shakespeare oyununa, Shakespeare kişilerini Karagöz’e böyle şahane yerleştirmek müthiş ve özel bir övgüyü hak ediyor. (Shakespeare geleceği görmüş, 500 yıl sonrasının geleneksel tiyatrosunu da yazmış adeta)

Venedikli Tacir oyununun en önemli özelliği yargı sistemine yeni bir bakış getirmesi olmuş. Yargıç ne Yahudi ne Hristiyan olarak belirlenmemiş, oyun İstanbul'da Osmanlı döneminde geçtiği için Kadı olarak belirlenmiş. Kadı yani adaleti sağlayacak kişi, halkın sağ duyusunu temsil eden Karagöz'ün kendisidir. Tıpkı Brecht'in Kafkas Tebeşir Dairesi'ndeki Azdak gibi bir rol verilmiş Karagöz'e.

"Paradoks, hukukun yapısını korumak için, onun fiili olarak söylediği şeyi ihlal etmek zorunda oluşunuzdur"

"Dürüstçe oynamak gerekir"

Yazan: VVilliam Shakespeare

Uyarlayan ve Yeniden Yazan: Murat Karahüseyinoğlu Karagöz Ustası: Mehmet Ali Dönmez Yardımcılar: Cansu Tekoluk, Elifnaz Alpman, Nilay Çalamak Yapım: Öteki Tiyatro ve Hayali Tasvir

Neriman Uysal

Venedik'ten İstanbul'a: Geleneksel Türk Gölge Oyunu Dünyasında Venedik Taciri

17 Kasım 2024- Burak Kurucu – TurkishShakespeares

Öteki Tiyatro ve Hayali Tasvir'in ortak yapımcılığını üstlendiği Venedikli Tacir ( 2024) , Venedik Taciri'ni Murat Karahüseyinoğlu'nun ilgi çekici uyarlamasıyla yeniden yorumluyor. Bu yapım, Shakespeare'in olay örgüsünü Türk gölge tiyatrosunun zengin geleneğiyle cesurca birleştirerek ilgi çekici ve dönüştürücü bir tiyatro deneyimi yaratıyor. Karagöz oyunu olarak bilinen Türk gölge tiyatrosu, adını ana karakteri olan alt sınıf, sıradan adam Karagöz'den alıyor. Arkasından bir ışık kaynağı kullanılarak beyaz bir ekrana yansıtılan, elle boyanmış, düz ve net renkli silüetler içeriyor. Karagöz oyunları genellikle büyüleyici bir eğlence sunmak amacıyla dizginlenmemiş siyasi yorumlar, keskin toplumsal hicivler ve eleştiriler içerir. Karahüseyinoğlu'nun uyarlanabilir evreninde oyun Venedik yerine İstanbul'da geçiyor ve Karagöz, orijinal senaryonun yan karakteri olan ve Shylock'un uşağı olan Launcelot Gobbo'nun yerine oyunun kahramanı olarak ortaya çıkıyor. Ayrıca İstanbul'da Venedik Bailo'sunun kızı olarak tasvir edilen Portia için de çalışır. Bu uyarlanabilir strateji, karakterlerin, mekanın, sunumun ve genel izleyici deneyiminin yerel yorumlarını dahil ederek Shakespeare senaryosunu etkili bir şekilde canlandırır. Shylock yine Yahudi tefeci, ancak aynı zamanda Portia'nın taliplerinden biri olarak da gösterilir. Karagöz'e ek olarak, diğer karakterler arasında geleneksel Türk gölge tiyatrosunun ayrılmaz bir kahramanı olan Hacivat, Karagöz'ün karısı Shylock, Venedikli talibi (Antonio), Faslı prens ve iki Beberuhi; geleneksel Karagöz oyununun çılgın, şımarık ve kibirli cüce karakterleri yer alır. Beberuhi'lerin tasviri, dini sembolizme gönderme yapan koruyucu melek ve şeytan olarak gösterildikleri için, oyunun komik derecede ilgi çekici dinamizmine kaburga gıdıklayan şakalarla katkıda bulunur. Oyun, altta yatan ekoeleştirel bir farkındalıkla iklim krizlerini tekrar tekrar ele alır. Doğa temalarını maddi zenginlik ve kâr odaklı ticarileşmeyle karşılaştırır. Karagöz ve karısının maddi zenginlik eksikliğinden duydukları memnuniyetsizlik, Shakespeare senaryosunda sunulan maddi dünyayla yan yana getirilir.

Oyunda arka plan olarak kullanılan iki ana ekran vardır. Bunlardan birinde sağda, balkonu, tahta bloklardan yapılmış bir tuvaleti ve solunda konumlandırılmış bir ağacı olan iki katlı bir Osmanlı evi gösterilir. Karagöz gölge oyunlarında görülen standart Osmanlı evlerinden farklı olarak, bu versiyonda Karagöz'ün karısının kendinden emin bir şekilde kendini konumlandırdığı ve onunla sokağa doğru sohbet ettiği büyük bir balkon yer alır ve Osmanlı kadınlarının geleneksel gizli ve örtülü görünümüne meydan okur. O, genellikle Karagöz'ü hor gören, ona hakaret eden ve onu azarlayan tipik öngörülemez, kavgacı gevezedir. Diğer ekranda, her iki tarafında belirgin gravürler bulunan iki Osmanlı tarzı sütun bulunan Portia'nın evi tasvir edilir ve burada evlilik yarışması ve Shylock ile Antonio arasındaki yasal dava gerçekleşir.

Antonio ve Portia'nın Portia'nın elini kazanmak için doğru tabutu seçmesinin ardından kutlamalarını tasvir eden sahne, İslami dua çağrılarının kilise çanlarıyla büyüleyici bir karışımını bir araya getiriyor. Bu, İstanbul'un zengin çok kültürlü çeşitliliğini temsil ediyor ve Shakespeare anlatılarının evrensel önemini vurgulayarak derin bir kültürlerarası yolculuk sunuyor.

Karagöz'ün aralıksız şakaları, mizahı ve alaycılığı komik bir rahatlama sağlayarak hikayeyi kolayca sindirilebilir hale getirir. Bu, oyunun uyarlanabilirliğine önemli ölçüde katkıda bulunur ve yerel izleyiciyle güçlü bir etkileşim sağlar. Ek olarak, mizah genellikle geleneksel gölge tiyatrosu stiliyle uyumlu esprili politik eleştiri ve yorumlar içerir. Senaryo, iklim krizi, kadın hakları ve yerel sosyal ve politik kaygılar gibi konuları ele alarak çağdaş öğelerle modernize edilmiştir ve bu da onu alakalı ve etkili hale getirir. Yerel şakalar, enflasyon, amansız kentleşmenin neden olduğu ormansızlaşma ve mülteci krizleri gibi temaları içerir, sosyal farkındalığı vurgular ve bir aktivizm ruhu teşvik eder. Çarpıcı sahnelerden biri, Shylock'un dini ve idari yasaları uygulamaktan sorumlu bir Osmanlı kamu görevlisi olan kadı kılığında olan Karagöz'den resmi bir hukuki çözüm aradığı oyunun sonlarına doğru gerçekleşir. Shakespeare'in bir oyununda İstanbul'da bir Hıristiyan ile bir Yahudi arasında arabulucu olarak kadının varlığı, yerel yorumlama ve kültürel öğelerle şekillenen benzersiz uyarlanabilir derinlik katmanları sunar.

Gölge tiyatrosu ortamı, sürekli kahkaha ve hiciv geleneğiyle Türk izleyicisine hitap ederken, Shakespeare'in olay örgüsünü yerel izleyici için çiğnenebilir hale getiriyor. Shakespeare'in evrensel karakterleri ve temaları, Türkiye'de ve başka yerlerde çok sayıda yeni vizyon ve bakış açısıyla çağdaş uyarlamalara ilham vermeye devam ederken, Venedikli Tacir, Batı ve Doğu tiyatro gelenekleri arasındaki çarpıcı karşıtlığı yaratıcı bir yeniden yorumlamayla keşfetmek için ilgi çekici bir fırsat sunuyor.

https://x.com/TurkishShakes/status/1858119290056007864?t=F1WxDEb-4oDUAfJwlpgiNw&s=08